Uluslararası ticarette, malların alıcıya teslimi ile ilgili sorumlulukların ve masrafların nasıl paylaşılacağını belirleyen çeşitli teslim şekilleri kullanılır.
Bu teslim şekilleri, INCOTERMS (International Commercial Terms) olarak bilinen uluslararası ticaret terimleri tarafından düzenlenir.
- Tüm taşıma türleri için : EXW, FCA, CPT, CIP, DAT, DAP, DDP
- Deniz ve iç su taşımaları için : FAS, FOB, CFR, CIF
En yaygın kullanılan teslim şekilleri şunlardır:
İşyerinde Teslim/ EX WORKS (EXW)
En basit ve en az sorumluluk içeren teslim şeklidir. Satıcı, malları kendi işyerinde alıcıya hazır hale getirir ve alıcı tüm masraflardan ve risklerden sorumludur. Bu, alıcı için en uygun maliyetli seçenek olabilse de, taşıma ve gümrükleme gibi konularda alıcıya daha fazla sorumluluk yükler.
Taşıyıcıya Masrafsız / FREE CARRIER (FCA)
EXW’e benzer, ancak satıcı malları belirlenen bir taşıyıcıya teslim etmekle yükümlüdür. Alıcı, taşıma ücretinden ve taşıma sırasında malın kaybolması veya hasar görmesi riskinden sorumludur.
Taşıma Ödenmiş Olarak / CARRIAGE PAID TO (CPT)
FCA’ya benzer, ancak satıcı taşıma ücretini de öder. Alıcı, malın varış noktasına taşınması sırasında sigorta yaptırmaktan ve gümrükleme masraflarını karşılamaktan sorumludur.
Taşıma ve Sigorta Ödenmiş Olarak / CARRIAGE AND INSURED PAID TO (CIP)
CPT’ye benzer, ancak satıcı taşıma sırasında malın sigortasını da yaptırır. Alıcı, malın varış noktasına indirilmesi ve gümrükleme masraflarını karşılamaktan sorumludur.
Örnek: Bir Türk şirketi, İtalyan bir şirkete makine satmaktadır. CIP teslim şekli seçilirse, Türk şirketi malları limana taşıma, yükleme, gemiye bindirme ve sigorta yaptırma masraflarından sorumludur. İtalyan şirketi ise malın limandan indirilmesi ve gümrükleme masraflarını karşılamaktan sorumludur.
Belirtilen Yerde Eşya Boşaltılmış Teslim / DELIVERED AT PLACE UNLOADED (DPU)
CIP’e benzer, ancak satıcı malın varış noktasında boşaltılmasından da sorumludur. Alıcı, gümrükleme masraflarını karşılamaktan sorumludur.
Örnek: Bir Fransız şirketi, Türk bir şirkete mobilya satmaktadır. DPU teslim şekli seçilirse, Fransız şirketi malları limana taşıma, yükleme, gemiye bindirme, sigorta yaptırma ve limandan indirilme masraflarından sorumludur. Türk şirketi ise gümrükleme masraflarını karşılamaktan sorumludur.
Belirtilen Yerde Teslim / DELIVERED AT PLACE (DAP)
DPU’ya benzer, ancak satıcı malın gümrükleme işlemlerinden de sorumludur. Alıcı, herhangi bir masraftan sorumlu değildir.
Örnek: Bir Alman şirketi, İspanyol bir şirkete tekstil ürünleri satmaktadır. DAP teslim şekli seçilirse, Alman şirketi malları limana taşıma, yükleme, gemiye bindirme, sigorta yaptırma, limandan indirilme ve gümrükleme masraflarından sorumludur. İspanyol şirketi herhangi bir masraftan sorumlu değildir.
Gümrük Vergileri Ödenmiş Olarak / DELIVERED DUTY PAID (DDP)
En kapsamlı teslim şeklidir. Satıcı, malları alıcının belirlediği yere teslim etmekle, taşıma, sigorta, gümrükleme ve tüm masraflardan sorumludur. Alıcı, malları teslim almak için herhangi bir şey yapmamakla yükümlüdür.
Örnek: Bir İngiliz şirketi, Çinli bir şirkete elektronik ürünler satmaktadır. DDP teslim şekli seçilirse, İngiliz şirketi malları alıcının deposuna taşıma, yükleme, gemiye bindirme, sigorta yaptırma, limandan indirilme, gümrükleme ve deposuna teslim etme masraflarından sorumludur. Çinli şirket herhangi bir masraftan sorumlu değildir.
Gemi Doğrultusun da Masrafsız / FREE ALONGSIDE SHİP ( FAS)
Bu teslim şekli, deniz taşımacılığında kullanılır. Satıcı, malları limanda geminin yanına teslim etmekle yükümlüdür. Alıcı, yükleme, taşıma, sigorta ve gümrükleme masraflarından sorumludur.
Örnek: Bir Türk şirketi, Mısır’a meyve ihraç etmektedir. FAS teslim şekli seçilirse, Türk şirketi malları limana taşıma ve geminin yanına teslim etmekle yükümlüdür. Mısırlı alıcı ise yükleme, taşıma, sigorta ve gümrükleme masraflarından sorumludur.
Gemide Masrafsız / FREE ON BOARD (FOB)
Bu teslim şekli de deniz taşımacılığında kullanılır. Satıcı, malları gemiye yüklemekle ve gemiye bindirmekle yükümlüdür. Alıcı, taşıma, sigorta ve gümrükleme masraflarından sorumludur.
Örnek: Bir İtalyan şirketi, Türk bir şirkete zeytinyağı ihraç etmektedir. FOB teslim şekli seçilirse, İtalyan şirketi malları limana taşıma, yükleme ve gemiye bindirme masraflarından sorumludur. Türk şirketi ise taşıma, sigorta ve gümrükleme masraflarından sorumludur.
FOB teslim şekli, uluslararası ticarette en çok kullanılan teslim şekillerinden biridir. Bu teslim şekli, alıcı ve satıcı için risk ve sorumlulukların net bir şekilde paylaşılmasını sağlar.
Masraflar ve Navlun / COST AND FREIGH (CFR)
Bu teslim şekli de deniz taşımacılığında kullanılır. Satıcı, malları limana taşıma, yükleme, gemiye bindirme ve taşıma masraflarından sorumludur. Alıcı, sigorta ve gümrükleme masraflarından sorumludur.
Örnek: Bir İspanyol şirketi, Türk bir şirkete portakal ihraç etmektedir. CFR teslim şekli seçilirse, İspanyol şirketi malları limana taşıma, yükleme, gemiye bindirme ve taşıma masraflarından sorumludur. Türk şirketi ise sigorta ve gümrükleme masraflarından sorumludur.
CFR teslim şekli, FOB teslim şekline göre satıcı için biraz daha fazla sorumluluk içerir.
Masraflar, Sigorta ve Navlun / COST, INSURANCE AND FREIGHT (CIF)
Bu teslim şekli de deniz taşımacılığında kullanılır. Satıcı, malları limana taşıma, yükleme, gemiye bindirme, taşıma ve sigorta masraflarından sorumludur. Alıcı, gümrükleme masraflarından sorumludur.
Örnek: Bir Fransız şirketi, Türk bir şirkete şarap ihraç etmektedir. CIF teslim şekli seçilirse, Fransız şirketi malları limana taşıma, yükleme, gemiye bindirme, taşıma ve sigorta masraflarından sorumludur. Türk şirketi ise gümrükleme masraflarından sorumludur.
CIF teslim şekli, FOB ve CFR teslim şekillerine göre satıcı için en fazla sorumluluk içeren teslim şeklidir.
